Upstairs - Downstairs

In mijn speurtocht naar de koks van de hogere en hoogste standen loop ik onverbiddelijk aan tegen de scheiding tussen upstairs en downstairs. En zelfs op verschillende manieren.

Om te beginnen is upstairs veel zichtbaarder in de geschiedenis dan downstairs. Het is veel eenvoudiger in archieven allerhande informatie te vinden over werk en privé dan over de koks. De weinige informatie die ik vind is vaak moeilijk van context te voorzien. Het is lastig je een beeld te vormen van de man, de mens, die de kok ook geweest is. Het verschil tussen upstairs en downstairs doet in werkelijkheid maar weinig denken aan het geromantiseerde beeld van Downton Abbey.

Huizen werden zó ontworpen dat downstairs praktisch onzichtbaar leefde in hetzelfde huis als upstairs dat deed. Interfaces waren er wel, al was het maar een simpel ding als de etenslift. Upstairs kon wat betreft de culinaire kant rekenen op de hofmaarschalk als interface, downstairs was dat de hofmeester. Zelden richtte de hofmaarschalk zich tot de eerste kok. Vind je daar sporen van dan zijn dat de goudkorrels voor je schatkist aan kennis over het leven downstairs.

In feite is downstairs een verzamelnaam voor de vele niveaus aan 'domestieken' die zich onzichtbaar en onhoorbaar inzetten voor het produceren van een veeltal eetmomenten per dag. Onder de interfaces tussen upstairs en downstairs bevindt zich de groep die ik gemakshalve 'double-downstairs' heb genoemd. Zij krijgen hun opdrachten altijd via via, de schaarse goedkeuring en afkeuring gaat altijd over twee schijven. Dat gaat dan in koninklijke gevallen gepaard met zwijgplicht. Je deed geen mededelingen over wat er zich aan het hof afspeelde. Heel soms houdt double downstairs zich niet aan die opdracht. Toevalstreffers.

Achterblijvers

Waarom ik daar nu even aandacht aan besteed? Het komt natuurlijk straks in het onderhanden boek aan de orde. En daarom doe ik nog steeds onderzoek in de hoop naar méér vlees op de botten van mijn koks. Soms heeft dat resultaat. Soms helemaal niet. Ik las het boek van Flip Maarschalkerweerd, De Achterblijvers, dat dit jaar verscheen. Een heel interessant en aantrekkelijk boek. Rode oortjes af en toe. Maar helaas: downstairs en double downstairs blijft vrijwel aan het zicht onttrokken. Zoals dat altijd het geval was. Terwijl juist ook het keukenpersoneel van hoog tot laag achterbleef. Ik hoopte natuurlijk weer zo'n goudkorrel te vinden. Dat is mijn persoonlijke teleurstelling. Het boek blijft een aanrader.

Flip Maarschalkerweerd - De Achterblijvers : Het hof na de vlucht van Wilhelmina 1940-1945,  uitverije Balans - 2023.